Polsko-włoska opowieść o kreatywnym i wpływowym języku młodzieży, czyli jak młodzi kształtują język. Czym jest młodomowa?

Zespół językoznawców z Polski oraz Włoch rozpoczął realizację projektu „Młoda polszczyzna na styku kultur. Promocja, wiedza, edukacja” finansowanego ze środków Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej w ramach programu „Promocja języka polskiego”.

Projekt ma na celu popularyzację wiedzy o nowych zjawiskach językowych, które sprzyjają rozwojowi tzw. młodomowy, jak i analizę społecznych i kulturowych aspektów ujawniania się młodzieżowego stylu komunikacyjnego wśród środowisk polonijnych lub społeczności, dla których język polski jest językiem drugim lub odziedziczonym.

Liderem projektu jest Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, a konkretnie dwie jednostki należące do tej instytucji - Uniwersytet Otwarty UJK oraz Instytut Literaturoznawstwa i Językoznawstwa. Projekt bazuje na potencjale naukowo-społecznym jednostki Obserwatorium Języka i Kultury Młodzieży UJK.

(...) proponując partnerstwo włoskim polonistom z Bari, Genui oraz Turynu, oraz współpracę Stacji Rzymskiej Polskiej Akademii Nauk, zwróciłam uwagę na pozycję polskiej polonistyki we Włoszech, która jest bardzo mocna. Chodzi tu nie tylko o specyfikę akademicką — we Włoszech działa aż 13 katedr polonistyki, co jest fenomenem na skalę europejską, więcej jest chyba tylko w Chinach — ale także o zainteresowanie polskojęzycznym dziedzictwem kulturowym - powiedziała autorka i kierowniczka projektu prof. Anna Wileczek z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego i z Obserwatorium Języka i Kultury Młodzieży UJK

Prof. Anna Wilczek zwróciła uwagę, że dobrze byłoby też zainteresować Włochów językiem polskim i to niekoniecznie tylko tą odmianą znaną z podręczników.

Dla młodych ludzi ważny jest rejestr mowy żywej, języka in statu nascendi, który powstaje i rozwija się na naszych oczach - powiedziała. (...) Zapewnia źródło nowych słów i znaczeń, celnie i humorystycznie interpretuje rzeczywistość, stoi blisko nowych mediów, bo z nich czerpie pełnymi garściami - dodała.4

Wskazała, że ma tu na myśli socjolekt współczesnej młodzieży.

Jest on obecnie nie tylko najbardziej wpływową odmianą języka potocznego, co fascynuje językoznawców. Daje także wgląd do sposobu funkcjonowania młodych ludzi w kulturze i dostęp do percepcji przez nich współczesnego świata. Odbywa się to także w pewnej uniwersalnej przestrzeni online, w której to język angielski jest swoistym interdialektem zawiązującym wspólnotę komunikacyjną - wyjaśniła prof. Wilczek

Dodała, że zjawisko „opiera się już nie stricte narodowych kryteriach. Równie cenne staje się podobne poczucie humoru, kryterium estetyki czy preferencje ludyczne. Ciekawe jednak, że pod wpływem konkretnego otoczenia kulturowego nawet pierwotnie angielskie słowa zyskują koloryt lokalny, jak choćby Młodzieżowe Słowo Roku 2023, czyli _rel_”.

Ponieważ wyraża przez mówiącego zgodę na to, co mówił przedmówca, więc zyskuje ono bardziej ekspresywny format, choć zgodny z polskimi tendencjami słowotwórczymi, np. w postaci reluję czy relówa - powiedziała o Młodzieżowym Słowie Roku prof. Wileczek.

Dr hab. Alessandro Ajres, profesor języka polskiego na Uniwersytecie w Bari, podkreślił z kolei, że polska odmiana języka młodzieżowego jest bardzo kreatywna.

Patrząc z perspektywy języka włoskiego, jest to +fenomenem+, podobnie jak cały plebiscyt Młodzieżowe Słowo Roku w Polsce. Takie słowa jak odklejka, oddaje, oporowo czy zgerypała trudno jest zrozumieć myśląc po włosku - wskazał

Powiedział również, że „dobrze się za to mają internacjonalizmy typu:

• cringe,
• IMO,
• LOL,
• trayhardare.

Podkreślił, że sam plebiscyt to zjawisko „bardzo ciekawe, bo pokazuje, że dla Polaków język jest nie tylko narzędziem komunikacji, ale jest również wartością”.

Swoją drogą ciekawi mnie, czy wspomniany LOL znaczy to samo dla młodych Polaków i Włochów. Byś może kilkunastoletnia historia tego słowa wykształciła już nowe znaczenia. Na warsztatach z młodzieżą z Obserwatorium Języka i Kultury Młodzieży UJK podczas pobytu naszego zespołu projektowego w Polsce można się było o tym przekonać, że to ciekawy trop. Mówili, że LOL dziś już przestał oznaczać coś śmiesznego, to raczej okrzyk zdumienia, zaskoczenie lub nieśmieszna ironia losu – wskazał ł prof. Ajres.

Dr Karolina Kowalcze-Franiuk z Uniwersytetu w Genui wskazuje, kto we Włoszech może być zainteresowany poznaniem języka współczesnej polskiej młodzieży.

Pierwszą potencjalną grupą użytkowników polskiego slangu jest sama młodzież polonijna, czyli nastolatkowie. To najczęściej młodzi urodzeni we Włoszech i wychowujący się w rodzinach mieszanych polsko-włoskich. Dla tych, którzy wynieśli znajomość polszczyzny z domu, ma ona status języka odziedziczonego - wyjaśniła.

Wskazała, że drugą grupą są natomiast ich rodzice czy dziadkowie. „Podkreślmy, że nie zachęcamy dorosłych do naśladowania sposobu mówienia swoich dzieci czy wnuków. To może wzbudzać zażenowanie i narazić ich na posądzenie o boomerstwo. Warto jednak mieć świadomość, co znaczą różne młode słówka i gdzie szukać ich wyjaśnienia" - powiedziała.

Wreszcie trzecią grupą, która może być zainteresowana poznaniem polskiej młodomowy, są lektorzy i nauczyciele języka polskiego oraz tłumacze – nie tylko literatury, ale także np. ścieżek dialogowych do filmów czy seriali - dodała.

Dr Urszula Marzec z Uniwersytetu w Turynie zajmuje się szerzej kwestiami uwzględniania najnowszego słownictwa młodzieży w nauczaniu języka polskiego jako obcego w grupach młodzieżowych i studenckich.

Chcielibyśmy się przyjrzeć uważniej statusowi młodomowy w procesie dydaktycznym. Zbadamy zainteresowanie poznawaniem tej odmiany języka wśród studentów włoskich polonistyk, a także wśród młodzieży uczącej się w szkołach polskich i polonijnych na terenie całych Włoch - wyjaśniła

Dodała, że „(...)język młodzieżowy jest właściwie nieobecny na lektoratach języka polskiego za granicą, a przecież młodzi cudzoziemcy uczący się polszczyzny powinni być z nim zaznajamiani, chociażby po to, by móc swobodnie poruszać się po polskim internecie”.

(...) młodomowa jest kodem komunikacji obowiązującym w powszechnie używanych przez nastolatków i młodych dorosłych mediach społecznościowych, a także w piosenkach, filmach czy serialach skierowanych do tej grupy wiekowej. Nie chodzi o to, by nasi uczniowie po zajęciach zaczęli się posługiwać slangiem młodzieżowym, lecz by go rozumieli, bo to niewątpliwie ułatwi im dostęp do tekstów polskiej popkultury, którymi zwykle są bardzo zainteresowani - wyjaśniła

Dodała, że „znajomość języka młodzieżowego pozwoliłaby im także uniknąć uczucia dezorientacji i zakłopotania w kontaktach z mieszkającymi w Polsce rówieśnikami, z którymi spotykają się i zaprzyjaźniają np. podczas wyjazdów na stypendia w ramach programu Erasmus. To właśnie podczas interakcji z grupą rówieśniczą licealiści i studenci z zagranicy mogą usłyszeć takie zwroty i wyrażenia jak dla fabuły (zamiast znanego im z kursów spontanicznie, dla zabawy), mieć kosę (zamiast kłócić się) czy nie umieć w coś (zamiast nie umieć czegoś).